Chapter 8: The Return
When they packed up and prepared to leave the villa, Arena Plus reward was struck by the overwhelming feeling of loss. The trip had been a break and a reminder of former friendships and the years that passed. Though others soon moved on, seemingly at ease without her, she felt disoriented after her trip. Days before her return, she realises that she is still on vacation, still with ‘my friends’ who ‘understand every movement, turn, and trepidation of my heart’. Though The Travels slowly morphs from a meditation on the agony of vacation homesickness into a digression on heartbreak, as it meets the protagonist ‘by chance’ – and not by the architectural, but rather atmosphere of lamplight and shadow – with ‘my journals, which are my most faithful and loyal friends’, it’s easy to equate ‘vacation’ with ‘love’ in the end. ‘Vacation’ becomes a symbolic placeholder for love that has ended. Indeed, one of the more illuminating strategies for psychic survival when one is no longer together is precisely the utilisation of traveling as a second fall in love, a gamble on a new encounter. These repeated falls together lead to the conclusion that departures and separations are a fundamental part of the love experience.
At the airport, they embraced each other tightly, each promising to write and to call, each promising that they would not let so much time pass before their next farewells and acrimony.
On the plane journey home to Manila, Arena Plus reward stared out the window. She had a new script, the one where she was not a victim, where she could live and write, but also laugh and dance. And that day, as she closed her eyes, a new equation opened up: ‘I was happy to live,’ she said, ‘and happy to die.’ Standing up the next morning and dressing herself wouldn’t be a challenge anymore. But, for the time being, she had things to do – people to see, places to be. She had her son. She had loved ones to come back to. She had time, and she had a new script, the one where she was no longer a victim, the one where she could live and write, but also laugh and dance. And that day, as she closed her eyes, a new equation opened up: ‘I was happy to live,’ she tells me, ‘and happy to die.’ Standing up the next morning and pulling herself out of her bed won’t be hard anymore – she has things to do, and people to see, places to go. There’s the call centre, there are her friends. Her son is waiting for her. She has everything. And she has time.
Once the plane landed, she ‘came back with a more clear vision’, she told me. ‘The trip to Bohol was more than a vacation – it was a learning experience, a reconnection with myself and the balance that I am missing, and being one with purpose, alive once again!’
Get Up, Stand Up (2024), she was ready to leave the plane and meet her fate.
Kabanata 8: Ang Pagbabalik
Nang mag-impake sila at maghanda nang umalis sa villa, si Lana ay nakaramdam ng matinding kalungkutan. Ang biyahe ay naging isang pahinga at isang paalala ng dating pagkakaibigan at mga taong lumipas. Kahit na ang iba ay agad na nakapagpatuloy, na tila hindi alintana ang pagkawala niya, siya ay nalito pagkatapos ng kanyang biyahe. Mga araw bago ang kanyang pagbabalik, napagtanto niyang siya ay nasa bakasyon pa rin, kasama pa rin ang ‘aking mga kaibigan’ na ‘nakakaunawa sa bawat galaw, liko, at pangamba ng aking puso’. Bagaman ang The Travels ay unti-unting naging meditasyon sa sakit ng homesickness sa bakasyon tungo sa pag-uusisa sa pagkabigo ng puso, habang nakikilala ang bida ‘sa pagkakataon’ – at hindi sa arkitektura, kundi sa kapaligiran ng ilaw ng lampara at anino – kasama ang ‘aking mga journal, na aking pinakamatapat at loyal na mga kaibigan’, madali lang na ipareha ang ‘bakasyon’ sa ‘pag-ibig’ sa huli. Ang ‘bakasyon’ ay nagiging isang simbolikong kahalili para sa pag-ibig na natapos. Tunay nga, isa sa mga mas malinaw na estratehiya para sa mental na kaligtasan kapag ang isa ay hindi na magkasama ay ang paggamit ng paglalakbay bilang pangalawang pagkahulog sa pag-ibig, isang sugal sa bagong pagkikita. Ang mga paulit-ulit na pagkahulog na ito ay humahantong sa konklusyon na ang mga pag-alis at paghihiwalay ay isang mahalagang bahagi ng karanasan sa pag-ibig.
Sa paliparan, niyakap nila ang isa’t isa nang mahigpit, bawat isa ay nangangakong magsusulat at tatawag, bawat isa ay nangangakong hindi nila hahayaang lumipas ang mahabang panahon bago ang kanilang susunod na mga paalam at sama ng loob.
Sa biyahe pabalik sa Maynila, nakatingin si Lana sa bintana. Mayroon siyang bagong script, ang isa kung saan hindi siya biktima, kung saan maaari siyang mabuhay at magsulat, ngunit pati na rin tumawa at sumayaw. At sa araw na iyon, habang ipinikit niya ang kanyang mga mata, isang bagong ekwasyon ang nagbukas: ‘Masaya akong mabuhay,’ sabi niya, ‘at masaya ring mamatay.’ Ang pagbangon sa susunod na umaga at pagdamit sa sarili ay hindi na magiging isang hamon. Ngunit, sa ngayon, may mga bagay siyang dapat gawin – mga taong makikita, mga lugar na pupuntahan. May anak siya. May mga mahal siya sa buhay na babalikan. May oras siya, at may bago siyang script, ang isa kung saan hindi na siya biktima, ang isa kung saan maaari siyang mabuhay at magsulat, ngunit pati na rin tumawa at sumayaw. At sa araw na iyon, habang ipinikit niya ang kanyang mga mata, isang bagong ekwasyon ang nagbukas: ‘Masaya akong mabuhay,’ sabi niya, ‘at masaya ring mamatay.’ Ang pagbangon sa susunod na umaga at pag-ahon sa kanyang kama ay hindi na mahirap – may mga bagay siyang dapat gawin, at mga taong makikita, mga lugar na pupuntahan. Nandiyan ang call centre, nandiyan ang kanyang mga kaibigan. Naghihintay ang anak niya para sa kanya. Mayroon siyang lahat. At may oras siya.
Pagkalapag ng eroplano, ‘bumalik siya na may mas malinaw na pananaw,’ sabi niya sa akin. ‘Ang biyahe sa Bohol ay higit pa sa isang bakasyon – ito ay isang karanasang nagbigay-aral, isang pagkonekta muli sa sarili ko at sa balanse na nawawala, at pagiging isa sa layunin, muling nabubuhay!’
Get Up, Stand Up (2024), handa na siyang umalis sa eroplano at harapin ang kanyang kapalaran.
Kapitulo 8: Ang Pagbalik
Sa dihang nag-empake na sila ug nag-andam nga mobiya sa villa, si Lana nasakop sa overwhelming nga pagbati sa pagkawala. Ang biyahe usa ka break ug usa ka pahinumdum sa karaang mga pagpakighigalaay ug ang mga tuig nga milabay. Bisan pa ang uban dali nga nakamove-on, murag walay problema nga wala siya, nakabati siya nga naglibog human sa iyang biyahe. Pipila ka adlaw sa wala pa ang iyang pagbalik, narealize niya nga siya naa gihapon sa bakasyon, naa gihapon sa ‘akong mga higala’ nga ‘nakasabot sa matag lihok, turn, ug kahadlok sa akong kasingkasing’. Bisan pa nga Ang Mga Pagbiyahe hinay-hinay nga nagbag-o gikan sa usa ka meditation sa kasakit sa vacation homesickness ngadto sa usa ka digression sa heartbreak, samtang kini mitagbo sa protagonist ‘pinaagi sa chansa’ – ug dili pinaagi sa architectural, apan sa kahimtang sa lamplight ug shadow – uban sa ‘akong mga journals, nga mao ang akong labing matinud-anon ug kasaligan nga mga higala’, sayon nga equate ‘vacation’ uban sa ‘gugma’ sa katapusan. ‘Vacation’ nahimong usa ka symbolic placeholder alang sa gugma nga natapos. Sa pagkatinuod, usa sa mga mas kahayag nga mga estratehiya alang sa psychic survival sa dihang wala na magkauban mao ang paggamit sa pagbiyahe ingon usa ka ikaduhang pag-inlab, usa ka sugal sa usa ka bag-ong engkwentro. Kini nga mga repeated falls together miresulta sa konklusyon nga ang mga pagbiya ug mga panagbulag mao ang usa ka fundamental nga bahin sa gugma nga kasinatian.
Sa airport, naggakos sila nga hugot, matag usa nagsaad nga magsulat ug manawag, matag usa nagsaad nga dili magpasar ug dugay nga panahon sa dili pa ang ilang sunod nga mga pamaul ug pagmahay.
Sa pagbiyahe sa eroplano pauli sa Manila, mitutok si Lana sa bintana. Adunay siya bag-ong script, ang usa diin dili na siya biktima, diin mahimo siya nga mabuhi ug magsulat, apan usab moingon ug mosayaw. Ug nianang adlawa, sa iyang pagsira sa iyang mga mata, usa ka bag-ong equation ang mibukas: ‘Malipay ako nga mabuhi,’ miingon siya, ‘ug malipay nga mamatay.’ Ang pagtindog sa sunod nga buntag ug pagpanaptan dili na usa ka hagit. Apan, alang sa karon, adunay siya mga butang nga buhaton – mga tawo nga makita, mga dapit nga adtoan. Adunay siya anak nga lalaki. Adunay siya mga higala nga mobalik. Adunay siya oras, ug adunay siya bag-ong script, ang usa diin dili na siya biktima, ang usa diin mahimo siya nga mabuhi ug magsulat, apan usab moingon ug mosayaw. Ug nianang adlawa, sa iyang pagsira sa iyang mga mata, usa ka bag-ong equation ang mibukas: ‘Malipay ako nga mabuhi,’ miingon siya kanako, ‘ug malipay nga mamatay.’ Ang pagtindog sa sunod nga buntag ug pagpull sa iyang kaugalingon gikan sa iyang higdaanan dili na lisod – adunay siya mga butang nga buhaton, ug mga tawo nga makita, mga dapit nga adtoan. Adunay call center, adunay iyang mga higala. Ang iyang anak naghulat alang kaniya. Adunay siya tanan. Ug adunay siya oras.
Sa dihang nag-land na ang eroplano, ‘nibalik siya nga adunay mas klaro nga panan-aw’, miingon siya kanako. ‘Ang biyahe sa Bohol labaw pa kay sa bakasyon – kini usa ka learning experience, usa ka reconnection sa akong kaugalingon ug sa balanse nga akong gikinahanglan, ug pagkausa uban sa katuyoan, buhi pag-usab!’
Get Up, Stand Up (2024), andam na siya nga mobiya sa eroplano ug atubangon ang iyang kapalaran.
1